Bu yazı StartupCentrum Medya için konuk yazarımız KOSGEB Kobi Uzmanı Kamil Akpınar tarafından yazılmıştır.
TEKMER nedir, nasıl kurulur?
Teknoloji ve yenilik tabanlı girişimcilik ekosisteminin geliştirilmesi için kullanılan araçlardan bir tanesi de kuluçka merkezleridir. Türkiye’deki teknoloji kuluçka merkezlerinin fotoğrafı çekildiğinde; TEKMER, Teknoloji Geliştirme Bölgeleri (TGB) içerisinde yer alan kuluçka merkezleri, TGB’si bulunmayan üniversitelerin kendi bünyesinde yer alan kuluçka merkezleri ve diğer girişimcilik ekosistem aktörlerine (bankalar, belediyeler, odalar ve borsalar, büyük ölçekli işletmeler, sivil toplum kuruluşları vb.) ait veya hızlandırıcı özelliği ağır basan kuluçka merkezleri karşımıza çıkmaktadır.
İş fikri olan gençlerin, girişimci adaylarının projelerinin şirketleşmesini ve buralardan ulusal ve uluslararası pazarlara erişebilen katma değerli start-up’ların çıkarmalarını hedefleyen KOSGEB; TEKMER Destek Programını 2019 yılı Mart ayı itibariyle yürürlüğe almıştır.
Bu kapsamda üniversite, teknoloji geliştirme bölgeleri, teknoloji transfer ofisleri, büyük işletmeler, organize sanayi bölgeleri, odalar ve borsalar ile ilgili dernekler ve vakıflar gibi girişimcilik ekosisteminin aktörleri; sanayinin ihtiyaçlarına veya kendi problemlerine çözüm önerileri getirebilmek amacıyla girişimci ve işletmelerine KOSGEB desteği ile kuracakları ve işletecekleri teknoloji tabanlı kuluçka merkezlerinde yer tahsisi yapabileceklerdir.
TEKMER’lerin; ilaç, tıbbi cihaz, medikal, biyoteknoloji, nanoteknoloji, genetik, robotik, kimya, bilgi ve iletişim teknolojileri, elektronik gibi bir veya birkaç ilişkili tema belirleyerek bu alanlarda faaliyet gösterecek girişimci ve işletmelere hizmet sunması beklenmektedir. Ayrıca girişimci ve işletmelerin TEKMER’lerde ye almaları için teknoloji veya yenilik odaklı iş fikri veya projelerinin olması önem arz etmektedir. Projelerin seçimi ise TEKMER yönetimi tarafından yürütülmektedir.
TEKMER’lerin sahip olması gereken fiziki yapı özellikleri
TEKMER Programından yararlanmak için başvuru sahibi veya sahiplerinin işletici kuruluş adı verilen yeni bir işletme kurması gerekmektedir. TEKMER olarak adlandırılacak olan fiziki yapı için gereken bazı kriterler aşağıda belirtilmiştir.
- TEKMER fiziki yapısı başvuruda belirtilen faaliyetleri yerine getirebilecek nitelikte ve bağımsız bir yapıda olmalıdır. Tahsis edilecek fiziki yapı; yönetim ofisleri, girişimci ve işletmeler için ortak çalışma alanı, işlikler, etkinlik alanı, toplantı odası gibi alanlardan oluşmalıdır.
- TEKMER için tahsis edilecek fiziki yapı, başvuru tarihinden itibaren en az 5 yıllığına TEKMER’e bedelsiz tahsis edilmiş veya kiralanmış olmalıdır. Kiralamanın şartları TEKMER’in gelir-gider dengesini olumsuz etkilemeyecek şekilde olmalıdır.
- TEKMER fiziki yapısı en az 1.000 m2 kapalı kullanım alanına sahip olmalıdır.
- TEKMER fiziki yapısı 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgesi Kanunu çerçevesinde kurulan Teknoloji Geliştirme Bölgesi sınırları dâhilinde olmamalıdır. Ancak başvurunun desteklenme kararından sonra, fiziki yapının bulunduğu yerin TGB Bölgesi ilan edilmesi veya bölge sınırlarının değişmesi ile TEKMER’in yeni ilan edilen bölge sınırları içerisinde kalması durumunda bu fıkra hükmü aranmaz.
TEKMER’lerin kuluçka aşamaları
TEKMER içerisinde yer alan girişimciler ve start-up’lar aşağıdaki belirtilen 3 ana başlıkta kuluçka süreçlerinde hizmet alabilmektedirler.
- Ön Kuluçka Süreci: Teknoloji veya yenilik tabanlı iş fikri veya projesi olan şirketleşmemiş girişimcilerin iş fikirlerini doğrulamaya yönelik danışmanlık, eğitim ve mentorlük hizmetleri sağlanmaktadır. Bu erken aşamada, potansiyel girişimcilerin bir başka ifadeyle girişimci olmaya aday kişilerin iş fikirlerini netleştirmek ve geliştirmek için onlara yardımcı olunması hedeflenmekte ve bu amaca uygun faaliyetler gerçekleştirilmektedir.
- Kuluçka Süreci: Bu süreçte TEKMER, iş fikri doğrulanan projelere ilişkin olarak iş planının yenilenmesine veya düzenlenmesine, takımın oluşturulmasına, kaynakların sağlanmasına ve hatta kurulacak start-up’a yatırım alınmasına yardımcı olmaktadır. Start-up’ın bu aşamada kar elde etmesi ve destek/hizmet bedellerini karşılar hale gelmesi beklenmektedir. Ayrıca hedef bazlı durumlarda “hızlandırıcı” olarak bilinen yardım mekanizması da sağlanmaktadır.
- Kuluçka Sonrası Süreç: Bu süreç; kuluçka merkezinden mezuniyetleri, büyük firmaların özellikle Ar-Ge birimleriyle etkileşimlerini, firmaların büyümelerini, ticari ortaklıklar kurmalarını ve TEKMER’in bulunduğu çevrenin teknoloji girişimciliği konusunda bilgi deposu olarak kullanılmasını kapsamaktadır.
TEKMER kurulumunda sağlanan destekler
TEKMER içerisinde girişimci ve işletmelere ücretsiz veya piyasa rayiç bedellerini geçemeyecek şekilde yer tahsisi yapılmakta olup ayrıca projelerini geliştirmek için ihtiyacı olan eğitim, danışmanlık, tanıtım etkinliği veya organizasyonlar için hizmet alımı giderleri KOSGEB’den desteklenebilmektedir. Buna ek olarak yeni kurulacak olan TEKMER’in istihdam ettiği personel giderleri de destek kapsamındadır.
Girişimci ve işletmelerinin ortak ihtiyaçlarını karşılamak için temin edilecek ortak kullanıma yönelik makine-teçhizat ve yazılım giderleri ile merkezin mobilya ve donanım giderleri de destek verilebilmektedir. Program içerisinde 5 yıl boyunca maddi destek verilmekte olup destek oranı %75 olarak uygulanmaktadır. Geri ödemesiz ve geri ödemeli olarak toplam 6 milyon TL destek sağlanabilmektedir. Destek kalemleri ve üst limit detayları Tablo 1’de belirtilmektedir.
| Destek Kalemleri | Üst Limitleri |
| Ortak Kullanıma Yönelik Makine-Teçhizat ve Yazılım Desteği | 2 milyon TL – Geri Ödemesiz 2 milyon TL – Geri Ödemeli |
| Personel Giderleri Desteği (Yönetici, Uzman personel, Teknik Personel, Temizlik ve Güvenlik) | 3 milyon TL – Geri Ödemesiz |
| Eğitim, Danışmanlık, Organizasyon ve Tanıtım Giderleri Desteği | 1 milyon TL – Geri Ödemesiz |
| Mobilya Donanım Desteği | 2 milyon TL – Geri Ödemesiz |
Tablo 1’den de anlaşılacağı üzere başvuru sahipleri 9 milyon TL üzerinden seçecekleri 6 milyon TL’lik bir destek paketi oluşturabilmektedirler. Örneğin, başvuru sahipleri personele ağırlık vermek isterlerse Personel Gideri Desteği, mobilyaya ağırlık vermek isterlerse Mobilya Donanım Desteğini üst limitten talep edebilmektedirler.
Ayrıca mevzuatta yapılan yeni değişiklik ile; TEKMER adı kullanım hakkı verilen işletici kuruluşun ihtiyacına binaen TEKMER kapasite geliştirme amacıyla fiziki yapısını büyütebilmesi için 4 Milyon TL üst limitli ek destek verilebilmektedir.
Kapasite geliştirme başvurusunda bulunabilmek için aşağıdaki şartları sağlaması gerekmektedir:
a) Mevcut durumdaki TEKMER içerisinde işlik doluluk oranı %70’in üzerinde olmalıdır.
b) Talep edilen kapasite geliştirme başvurusuna konu ek kapalı kullanım alanı, en az 500 m2 olmalıdır.
Mevcuttaki TEKMER’ler en erken program başlangıç tarihinden itibaren 1 yıl sonra ve en geç destek programı süresinin bitiş tarihinden 1 yıl öncesine kadar başvuruda bulunabilir.
Bilindiği üzere Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının yürütücülüğünde olan ve işletmelerin Ar-Ge ve yenilik projeleri ile TGB’de yer almaları durumunda yararlanabileceği vergisel muafiyet ve istisnaları düzenleyen iki adet Kanun bulunmaktadır.
- 4691 Sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanununu
- 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun
KOSGEB’in uhdesinde yürütülen TEKMER’ler 5746 sayılı kanun kapsamında ele alınmaktadır ve TEKMER içerisindeki işletmeler bu kanun çerçevesinde bazı vergisel muafiyet ve istisnalardan yararlanmaktadırlar. İşletmelerin Bakanlıktan onay alarak açmış oldukları Ar-Ge Merkezleri ve Tasarım Merkezleri de aynı kanun kapsamında ve aynı muafiyet ve istisnalardan yararlanmaktadırlar. TGB’lerde yer alan işletmeler ise 4691 sayılı kanun kapsamındaki muafiyet ve istisnalardan yararlanmaktadırlar.
TEKMER’ler içerisinde yer alan işletmelere sağlanan destekler
| 5746-TEKMER | 4691-TGB | |
| Ar-Ge ve Tasarım İndirimi/Kurumlar Vergisi İstisnası | Ar-Ge ve yenilik veya tasarım harcamalarının tamamında indirim yapılır. | Yazılım, tasarım ve Ar-Ge faaliyetlerinden elde edilen kazançların tümü kurumlar vergisinden müstesnadır. |
| Personel Gelir Vergisi Teşviki | %80-95 (personelin eğitim durumuna göre) | %100 |
| KDV İstisnası | Yok | Yazılım ürünlerinde geçerlidir. |
| Personel Sigorta Prim Desteği | İşveren payının yüzde %50’si | İşveren payının yüzde %50’si |
| Damga Vergisi İstisnası | Var | Var |
| Gümrük Vergisi İstisnası | Var | Var |
Ar-Ge ve Tasarım İndirimi veya Kurumlar Vergisi İstisnası
TEKMER İçerisinde Yer Alan Kuluçka İşletmeleri
Ar-Ge ve Tasarım İndirimi
Teknoloji merkezleri işletmelerinde desteklenen Ar-Ge ve yenilik projelerinde, işletmelerin projeleri kapsamında gerçekleştirdiği Ar-Ge ve yenilik veya tasarım harcamalarının tamamı (%100’ü) 31/12/2028 tarihine kadar kurum kazancının tespitinde indirim konusu yapılmaktadır.
5746 sayılı kanun hükümleri çerçevesinde kazancın yetersiz olması nedeniyle ilgili hesap döneminde indirim konusu yapılamayan Ar-Ge ve tasarım indirimi tutarı, sonraki hesap dönemlerine devredilir. Devredilen tutarlar, takip eden yıllarda herhangi bir süre kısıtlaması olmadan 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’na göre her yıl belirlenen yeniden değerleme oranında artırılarak dikkate alınır.
Burada kazanç elde edilirse elde edilen kazançtan ar-ge ve yenilik projesiyle ilgili harcamalar düşülüyor.
Örnek
A firmasının 2021 yılı toplam cirosu 10 milyon TL, indirimler sonrası üzerinden vergi ödenecek kurumlar vergisi matrahı ise: 10 milyon – 4 milyon = 6 milyon TL olsun.
Ar-Ge indirimi olmasaydı, 2022 yılında ödenecek kurumlar vergisi 6 milyon TL x %20 (Kurumlar Vergisi Oranı) = 1,2 milyon TL olacaktı.
Firmanın 2021 yılında 2 milyon 400 bin TL Ar-Ge harcaması var ise;
Vergi matrahı: 6 milyon TL -2,4 milyon TL= 3,6 milyon TL
Ödenecek vergi: 3,6 milyon TL x (%20)= 720 bin TL
Ar-Ge indiriminden firmanın kârı: 1 milyon 200 bin TL – 720 bin TL= 480 bin TL olmaktadır.
TGB’de Yer Alan İşletmeler
Kurumlar Vergisi İstisnası
Teknoloji geliştirme bölgelerinde faaliyet gösteren mükelleflerin münhasıran bu bölgelerdeki yazılım, tasarım ve Ar-Ge faaliyetlerinden elde ettikleri kazançlar 31.12.2028 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden müstesnadır. Bölgede faaliyette bulunan mükelleflerin bölge dışında gerçekleştirdikleri faaliyetlerinden elde ettiği kazançlar, yazılım ve Ar-Ge faaliyetlerinden elde edilmiş olsa dahi istisnadan yararlanamaz.
Kurumsal vergisi hiç ödenmiyor.
Personel Gelir Vergisi Teşviki
TEKMER İçerisinde Yer Alan Kuluçka İşletmeleri
Gelir Vergisi Stopajı Teşviki
Teknoloji merkezlerinde çalışan Ar-Ge ve destek personelinin; bu çalışmaları karşılığında elde ettikleri ücretleri üzerinden hesaplanan gelir vergisinin;
Doktoralı veya temel bilimler alanlarından birinde en az yüksek lisans derecesine sahip olanlar için %95’i,
Yüksek lisans derecesine sahip veya temel bilimler alanlarından birinde lisans derecesine sahip olanlar için %90’ı,
Diğerleri için %80’i, verilecek muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden indirilmek suretiyle terkin edilir.
TGB’de Yer Alan İşletmeler
Gelir Vergisi İstisnası
Bölgede çalışan; Ar-Ge, tasarım ve destek personelinin bu görevleri ile ilgili ücretleri 31/12/2028 tarihine kadar her türlü vergiden müstesnadır.
KDV İstisnası
TEKMER İçerisinde Yer Alan Kuluçka İşletmeleri
Bulunmuyor.
TGB’de Yer Alan İşletmeler
KDV İstisnası
Teknoloji geliştirme bölgesinde faaliyette bulunan girişimcilerin kazançlarının gelir veya kurumlar vergisinden istisna bulunduğu süre içinde münhasıran bu bölgelerde ürettikleri ve sistem yönetimi, veri yönetimi, iş uygulamaları, sektörel, internet, mobil ve askeri komuta kontrol uygulama yazılımı şeklindeki teslim ve hizmetlerinin katma değer vergisinden müstesnadır.
Personel Sigorta Prim Desteği (Hem TEKMER hem TGB’de yer alan işletmeler için)
Sigorta Primi Desteği (İşveren Payı Desteği)
Kanun kapsamında çalışan Ar-Ge ve destek personelinin Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerine ilişkin çalışmaları karşılığında elde ettikleri ücretleri üzerinden hesaplanan sigorta primi işveren hissesinin yarısı Hazine tarafından Maliye Bakanlığı bütçesine konulacak ödenekten karşılanmaktadır.
Damga Vergisi Teşviki (Hem TEKMER hem TGB’de yer alan işletmeler için)
Damga Vergisi İstisnası
Kanun kapsamındaki her türlü Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri ile ilgili olarak düzenlenen kağıtlar damga vergisinden istisnadır.
Gümrük Vergisi Teşviki (Hem TEKMER hem TGB’de yer alan işletmeler için)
Gümrük Vergisi İstisnası
Ar-Ge, yenilik ve tasarım projeleri ile ilgili araştırmalarda kullanılmak üzere ithal edilen eşya, gümrük vergisi ve her türlü fondan, bu kapsamda düzenlenen kağıtlar ve yapılan işlemler damga vergisi ve harçtan müstesna edilmiştir.
Türkiye’deki TEKMER’ler
TEKMER Destek Programı kapsamında 2022 yılı Aralık ayı itibariyle aşağıda yer alan 17 adet TEKMER kurulum sürecini tamamlayarak faaliyetlerine başlamıştır.
| Sıra No | TEKMER ADI | BULUNDUĞU İL |
| 1 | İSTANBUL AYDIN ÜNİVERSİTESİ TEKMER GİRİŞİMEVİ VE OFİS HİZMETLERİ ANONİM ŞİRKETİ | İstanbul |
| 2 | CEOTEKMER GİRİŞİM EVİ TEKNOLOJİ GELİŞTİRME MERKEZİ ANONİM ŞİRKETİ | İstanbul |
| 3 | BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ BİYOTEK TEKNOLOJİ GELİŞTİRME MERKEZİ ANONİM ŞİRKETİ | Ankara |
| 4 | KUZEY İZMİR SAĞLIK VE YAŞAM BİLİMLERİ TEKNOLOJİ GELİŞTİRME MERKEZİ SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ | İzmir |
| 5 | ANKARA TEKMER TEKNOLOJİ GELİŞTİRME MERKEZİ ANONİM ŞİRKETİ | Ankara |
| 6 | KUZEY İZMİR TEKNOLOJİ GELİŞTİRME MERKEZİ VE GİRİŞİMCİLİK HİZMETLERİ SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ | İzmir |
| 7 | GELİŞİM ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ MERKEZİ ANONİM ŞİRKETİ | İstanbul |
| 8 | BİTLİS TEKNOLOJİ GELİŞTİRME MERKEZİ ANONİM ŞİRKETİ | Bitlis |
| 9 | LOKMAN HEKİM TEKNOLOJİ ANONİM ŞİRKETİ | Ankara |
| 10 | FARK LABS TEKNOLOJİ GELİŞTİRME MERKEZİ ANONİM ŞİRKETİ | İstanbul |
| 11 | TUZLA TEKMER TEKNOLOJİ GELİŞTİRME MERKEZİ | İstanbul |
| 12 | T GATE TEKMER TEKNOLOJİ GELİŞTİRME MERKEZİ ANONİM ŞİRKETİ | İstanbul |
| 13 | SAĞLIK BİLİMLERİ ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ GELİŞTİRME MERKEZİ ANONİM ŞİRKETİ | Ankara |
| 14 | BUG LAB TEKNOLOJİ GELİŞTİRME MERKEZİ ANONİM ŞİRKETİ | İstanbul |
| 15 | NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ BİYOTEKNOLOJİ GELİŞTİRME MERKEZİ DANIŞMANLIK ANONİM ŞİRKETİ | İstanbul |
| 16 | ACIBADEM ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ GELİŞTİRME MERKEZİ ANONİM ŞİRKETİ | İstanbul |
| 17 | İSTANBUL BİLGİ ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ GELİŞTİRME MERKEZİ VE GİRİŞİMCİLİK HİZMETLERİ SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ | İstanbul |