British Council tarafından 2009’dan bu yana yürütülen sosyal girişimlerin gelişimini desteklemeyi amaçlayan Küresel Sosyal Girişim Programı kapsamında hazırlanan raporda yuvarlak masa toplantıları, odak grup toplantıları, bire bir görüşmeler ve online anket aracılığı ile 200’den fazla girişimden veri toplandı.
British Council, Temmuz 2019’da yayınladığı raporda sosyal girişimleri, sosyal/çevresel etki yaratmayı öncelikli amacı olarak belirleyen, gelirlerinin yarısından fazlasını ticari faaliyet yoluyla elde eden ve kârlarını öncelikle sosyal amaçları için harcayan kuruluşlar olarak tanımlıyor ve Türkiye’de sosyal girişim olarak tanımlanabilecek yaklaşık 9 bin kuruluş olduğunu belirtiyor.
Araştırma bulgularından öne çıkanlar
- Girişimciler, sosyal girişimin temel niteliklerini “sosyal/çevresel etki odaklı olmak, inovasyon ve kârın belirli bir yüzdesini bu amacı gerçekleştirmeye ayırmak” olarak tanımlıyorlar.
- Sosyal girişimlerin %86’sı son 12 ay içerisinde yeni bir ürün, hizmet ya da model geliştirmiş ve piyasaya sunmuşlar.
Sosyal girişimciler, çevrelerini tanıyor ve analiz edebiliyorlar. Karşılaştıkları problemlerin çözüm yollarını arayan ve onlarla yüzleşmekten çekinmeyen girişimcilerin %78’i kişisel olarak yaşadıkları bir sorunun, sosyal girişim kurma veya sosyal bir girişimde çalışmalarını önemli ölçüde etkileyen bir faktör olduğunu belirtiyor.
Türkiye’deki sosyal girişimlerin çoğu büyük şehirlerde bulunuyor, sosyal girişimlerin yaklaşık %70’ine İstanbul, Ankara ve İzmir ev sahipliği yapıyor.
Sosyal girişimler toplumun her kesiminde ve birçok farklı sektörde faaliyet gösteriyorlar. Eğitim bu sektörler arasında en yaygın olanı, eğitimi ise sırasıyla imalat ve üretim, yaratıcı endüstriler, tarım ve çiftçilik, geri dönüşüm ve çevresel farkındalık, istihdam ve beceri sektörleri takip ediyor.
Sosyal girişimlerin tarihi ticari girişimler kadar eski olsa da sosyal girişimlerin çoğu genç kuruluşlardır. Türkiye’de bulunan sosyal girişimlerin sayısı 21. yüzyılın başında ivme kazanmış, 2011 – 2017 yılları arasında ise kayda değer bir artış yaşamıştır.
Türkiye’deki sosyal girişimlerin yasal statüsü, geniş bir yelpaze oluşturuyor. Türkiye Cumhuriyeti kanunlarında, sosyal girişimler için ayrı bir yasal statü yer almaması sosyal girişimlerin ihtiyaçlarına en uygun olan, bir ya da birkaç yasal statüyü tercih etmelerine sebep oluyor. Türkiye’deki sosyal girişimlerin birçoğu kendisini kooperatif, limited şirket ve şahıs şirketi olarak tanımlıyor.
Türkiye’de faaliyet gösteren sosyal girişimler hem tam zamanlı hem de yarı zamanlı olarak erkek çalışandan daha çok sayıda kadın çalışan istihdam ediyorlar.
Sosyal girişimlerin çoğu gelecek konusunda iyimser bir bakış açısına sahipler. Girişimlerin %85’i önümüzdeki yılda girişimlerin büyüyeceğini düşünüyor. En yaygın büyüme stratejileri arasında; yeni ürün ve hizmetleri piyasaya sunmak, yeni faydalanıcılar/müşteriler bulmak bulunuyor. Sosyal girişimleri büyümeye teşvik eden temel etkenler ise sürdürülebilir ürün ve hizmetlere yönelik ilgi/talep artışı, işbirliği olanakları ve dünyadaki trendler.
Kârın/gelir fazlasının kullanımı
Türkiye’deki sosyal girişimlerin, temel olarak mikro ya da küçük ölçekli girişimlerdir. 2018 yılında, ankete katılan sosyal girişimler ortalama olarak 518.874 TL tutarında gelir elde etmişlerdir.
Ankete katılan sosyal girişimlerin yaklaşık dörtte biri (%24) kâr elde ettiklerini bildirirken, %37’si sadece başa baş noktasına ulaşmıştır. Katılımcıların %34’ü ise, henüz hiç kar elde etmediklerini bildirmiştir.
Kârı olan sosyal girişimlerin %87’si kârlarını ve gelir fazlalarını, büyüme ve gelişme faaliyetleri için ayırırken, %61’i kârlarını amaçlarını gerçekleştirmek için kullanmaktalar.
Sosyal girişim liderlerinin demografik yapısı
Sosyal girişimlerin demografisi incelendiğinde ticari girişimlerden ve geleneksel işletmelerden oldukça farklı olduğu görülüyor.
Türkiye’de sosyal girişim liderleri, genelde gençlerden oluşuyor. Sosyal girişimleri yöneten kişilerin neredeyse yarısı 35 yaşının altında olduğu Türkiye’de, bu oran ticari girişimler için %21,4 olarak kaydediliyor.
Türkiye’deki sosyal girişimlerin çoğuna kadınlar liderlik ediyor. Ankete katılan sosyal girişimlerin liderlerinin ya da yöneticilerinin %55’ini kadınlar oluşturuyor. Ticari girişimlerde ise kadın yöneticilerinin oranının %18,9 olduğu görülüyor.
Türkiye’de sosyal girişime duyulan ilgi düzeyi eğitim seviyesi ile birlikte artıyor. Sosyal girişimlerin kurucularının ya da yöneticilerinin %84’ü en azından meslek okulu/üniversite mezun iken, bu oran ticari girişimler arasında %27,7 olarak kaydediliyor.
Kaynak: https://www.britishcouncil.org.tr/programmes/education/social-enterprise-research