Melek yatırımcı, kendi öz sermayesi ile küçük boyuttaki işletme girişimlerini finanse etmeye odaklanan yatırımcılardır. Girişimler genellikle kuruldukları ilk yıllarda melek yatırımcıların kapısını çalar. Melek yatırımcılar, bir girişimin henüz ilk yıllarında girişimlere yatırım yaparak büyük risk altına girerken yatırım miktarları venture capital (risk sermayesi) ve private equity (girişim sermayesi) gibi şirketlerden düşük olmaktadır. Pek çok durumda bir melek yatırımcının bilgi ve deneyim aktarımı yapabilecek nitelikte ve uygun networke sahip olması girişimciler için finansal yatırımdan daha önemli hale gelmektedir. Bu yüzden melek yatırımcılar girişimlerin büyümesinde oldukça önemli bir yere sahiptir.
Türkiye’de melek yatırımcılıkla ilgili yasal düzenleme, Bireysel Katılım Sermayesi (BKS) sistemi olarak isimlendirilip kanuni düzenleme 2012 yılı Haziran ayında gerçekleşmiştir. Bu düzenlemeden çok kısa bir süre sonra 15 Şubat 2013 tarihinde sisteme ilişkin Bireysel Katılım Sermayesi Hakkında Yönetmelik yürürlüğe girmiş ve BKS sistemi faaliyete alınmıştır.
Türkiye’de melek yatırımcılar Bireysel Katılım Sermayesi adı altında akredite edilmektedir ve çeşitli vergisel avantajları vardır. Akredite edilen melek yatırımcılarla ilgili Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından Bireysel Katılım Sermayesi Sistemine İlişkin gelişmeler belirli aralıklarla rapor olarak yayınlanmaktadır. Geçtiğimiz günlerde Finansal Piyasalar ve Kambiyo Genel Müdürlüğü tarafından “Bireysel Katılım Sermayesi İlerleme Raporu 2022 Üçüncü Çeyrek” raporu yayınlandı. Raporla ilgili detaylara göz atalım.
Yıllar göre lisans sayıları
Bireysel Katılım Sermayesi yönetmeliği Şubat 2013’te yürürlüğe girmiştir ve o zamandan bugüne kadar toplamda 832 lisans verilmiştir. Verilen lisans sayısının yıllar itibariyle azaldığı, ve 2019 yılında oluşan iklimle tekrar yükseldiği gözüküyor. 2021 yılında verilen lisans sayısı toplamda 131 adettir. 2022 nisan dönemine kadar verilen toplam lisans sayısı 832 olmakla beraber 405 adet aktif lisans sahibi bulunmaktadır. 5 yıl süre ile lisans süresinin devam etmesi sonrasında yenileme sürecine dahil olmayan yatırımcılarla bu aktif lisans sahibi sayısının düştüğünü gözlemledik. Fakat 2021 yılında verilen 131 lisans ve 2022 yılının üçüncü çeyreğinde verilen 112 lisans ile akredite melek yatırımcıların arttığını görüyoruz.
Türkiye startup ekosisteminde 2021 yılı içerisinde 1,56 milyar dolar yatırım yapıldığı ve bu yatırımlara 670 Türk melek yatırımcının katıldığı görülüyor (StartupCentrum – 2021 Türkiye Startup Ekosistemi Yatırım Raporu). Ancak aktif akredite melek yatırımcıların sayısı 405 olarak gözükmektedir.
Akreditasyon almak melek yatırımcılara vergi avantajları sağlasa da başvuru sürecinde ve akreditasyon sonrasında iş yükünün çok olması, melek yatırımcıları akredite olma konusunda teşvik edemiyor olabilir. Melek yatırımcıların akreditasyon süreçlerinin iyileştirilmesi, teşvik ve bilgilendirme süreçlerinin yapılması ekosistemin bir ihtiyacı olarak gözükmektedir.
Lisans başvurularının illere göre dağılımı
Yukarıdaki tablodan da görüleceği üzere lisans başvuru sayılarında 589 başvuru ile İstanbul birinci sırada yer almaktadır. Dikkat çekici diğer bir veri ise toplam 67 başvuru ile Ankara, İzmir ve Kayseri, Bursa ve Kocaeli lisans başvurularında kalan büyük çoğunluğunu oluşturmaktadır. Kayseri’de Kayseri Teknopark A.Ş. tarafından kurulan ERBAN melek yatırım ağı ve Kültepe Yatırım şirketinin Kayseri’deki melek yatırımcılık kültürüne olumlu etkilerinin olduğu görülmektedir. Bursa’da aktif bir melek yatırım ağı bulunmamasına rağmen 20 melek yatırımcının akreditasyon başvurusunda bulunması Bursalı yatırımcıların melek yatırımcı olma konusunda istekli olduğunu ve ileride Bursa menşeli bir melek yatırım ağının kurulma potansiyelinin yüksek olduğunu gösteriyor. Ayrıca, Bursa’daki girişimciler için melek yatırımcıların istekli olması da olumlu bir işaret. Bursa’da Bursa Teknopark, Ulutek Teknopark ve Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı (BEBKA) gibi girişimcilik ekosisteminde önemli aktörlerinin değişime etkisi önemli olacaktır.
Gelecek öngörüsü noktasında yönetmelikte belirtilen şartlara uyan yatırımcıların farklı paydaşlarla belirlendikten sonra lisans tanıtımı, etkinlik ve bilgilendirme süreci ile lisans almaları teşvik edilebilir ve ekosistemin farklı bölgelerimizde büyümesine katkı sağlanabilir.
Lisans başvuru türlerine göre dağılım
Lisans başvuru melek yatırımcıların gelir, servet ve tecrübe kriterlerine göre incelendiğinde %65.4’ü yüksek gelir veya servete sahip, %34.6’sı tecrübeli olarak karşımıza çıkmaktadır.
Akredite melek yatırımcıların %34.6’sının tecrübeli kişilerden oluşması girişimcilik ve sektör bilgisini yatırımlarıyla birlikte aktarması olumlu bir veri. Ayrıca akredite melek yatırımcıların %65.4’ünün yüksek gelir veya servete sahip kişilerden oluşması sermaye sahiplerinin girişimcilik yatırımlarına ilgisinin yüksek olduğunu ve girişimciliği karlı bir yatırım aracı olarak gördüğünü gösteriyor.
Akredite melek yatırım ağları
Melek yatırımcılar finansal desteklerin yanında bilgi ve tecrübelerini aktarımını sağladığı ölçüde akıllı para diye nitelendirdiğimiz girişimcilere fayda alanında önemli bir etki oluşturmaktadırlar. Melek yatırımcıların bir araya gelerek daha büyük yapılar oluşturduğu, mevzuatta da geçen BKY ağları ekosistemi büyük ölçüde genişletmektedir.
Türkiye’de bireysellikten ziyade bu ağlar altında yer alıp daha etkin bir şekilde faaliyet yürüten, 2022 Üçüncü Çeyrekte Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yayınlanan “Girişim Sermayesi Fonlarına Kaynak Aktarımı”nda da yer alan Bireysel Katılım Sermayesi Sistemine göre 2022 yılı itibari ile akreditasyonu devam eden ağlar aşağıda belirtilmiştir:
- ERBAN Erciyes Melek Yatırım Ağı
- EGİAD Melekleri
- Keiretsu Forum Türkiye
- Şirket Ortağım Melek Yatırımcı Ağı
- Trangels Melek Yatırım Ağı
- ANSİAD – Antalya Sanayici ve İş İnsanları Derneği
- Gap Business Angel Network
- Arya Kadın Yatırım Platformu
- Antalya Teknokent
- StartupCentrum
“2019 Yılı Birinci Çeyrek Bireysel Katılım Sermayesi Raporu” ve “Bireysel Katılım Sermayesi Raporu 2019-2022 Nisan” raporlarına göre akredite melek yatırım ağları’ listesinde olan ancak “Bireysel Katılım Sermayesi İlerleme Raporu 2022 Üçüncü Çeyrek” raporunda olmayan melek yatırım ağları:
- Bahariye Business Angels
- BIC Angel Investments
- BÜMED Business Angels
- TEB Özel Melek Yatırım Platformu
- İstanbul Melek Yatırımcı Merkezi (diğer adı İstanbul Startup Angels)
Türkiye’deki akredite melek yatırım ağlarını ele aldığımız yazımızı da inceleyebilirsiniz.
Yatırım ve girişim ekosistemine sistematik ve sürdürülebilir bir yatırımcılık modeli kazanımını sağlamak amacıyla melek yatırımcılığın artırılması yönünde 2013 yılında Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı tarafından “Bireysel Katılım Sermayesi Hakkında Yönetmelik” yayınlanmıştır. Böylece devlet kapsamına giren melek yatırımcılık anlayışı (lisans alınıp lisanslı melek yatırımcı olunması şartı) çeşitli vergisel avantajlar ile yatırımcılar için çekici hale gelmiştir.
Bireysel Katılım Sermayesi Hakkında Yönetmeliğinin amacı; Madde 1’de “yüksek risk içermesi nedeniyle finansmana erişimde sıkıntı yaşayan başlangıç veya büyüme aşamasındaki girişimler için finansal bir araç olan bireysel katılım sermayesinin desteklenmesine, bireysel katılım yatırımcılarının ve 10/7/2018 tarihli ve 30474 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 253 üncü maddesine tabi kişi, kurum ve kuruluşların faaliyetlerinin izlenmesine, denetlenmesine ve sona ermesine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir” şeklinde yer almaktadır.
StartupCentrum Akredite Melek Yatırım Ağı kuruldu!
2022 yılının üçüncü çeyreğinde StartupCentrum Melek Yatırım Ağı, Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından onaylandı! Onayla beraber StartupCentrum Melek Yatırım ağı, İstanbul ve Ankara şubelerimizi kurdu ve üye alımına başladı. StartupCentrum Melek Yatırım ağı, İstanbul ve Ankara’nın yanında Türkiye ve yurt dışında 15 şehirde faaliyet gösterme hedefiyle, tüm sektör dikeylerindeki ölçeklenebilir ve inovatif girişimleri melek yatırımcılarla bir araya getirmeyi hedefliyor.
StartupCentrum Melek Yatırım ağı girişim kültüründen gelen bir topluluk şirketi olmasının faydasıyla ağa üye olan yatırımcılara, aylık düzenli startup tanıma toplantıları, Deep Dive toplantılarına sınırsız katılım, platforma üye 2000+ girişim ve 15.000’dan fazla kullanıcıya erişim hakkı, globaldeki 200.000’den fazla startup analizine erişim Kurumsal üyelik seçeneği gibi bir çok avantaj sunuyor.
Daha fazla bilgi almak, bulunduğunuz ilde şube açmak veya ağa üye olmak için [email protected] adresinden iletişime geçebilirsiniz.
Lisanslı melek yatırımcılar tarafından yapılan yatırımlar
2013 yılının Haziran ayında Bireysel Katılım Sermayesi Sistemi üzerinden ilk yatırım gerçekleştirilmiştir. Bugüne kadar, 51 yatırım için 159 BKY (Bireysel Katılım Sermayesi, akredite melek yatırımcı) toplam 22.33 milyon TL sermaye aktarmıştır. 2020 yılında 5 yatırım için 6 BKY toplam 2.579.335 TL sermaye aktarmıştır.
Tabloda da görülebileceği üzere yatırım miktarları yıllar içerisinde artmaya devam etmektedir. 2022 3. çeyrek ile birlikte 2 BKY toplam 1.385.000 TL tutarında sermaye sağlamıştır.
2021 yılında toplam 6.227.760 TL tutarında 9 yatırım için 37 BKY sermaye sağlamıştır. Türkiye startup ekosisteminde 2021 yılı içerisinde 323 girişme 1.56 milyar dolar yatırım yapıldığı göz önünde bulundurulduğunda akredite melek yatırımcıların toplam yatırım miktarı ekosistem yatırımları içerisinde oldukça düşük bir yer kaplamaktadır.(StartupCentrum – Türkiye Startup Ekosistemi Yatırım Raporu) Ekosistemin büyümesi için melek yatırımcıların sayısının artması gerekmektedir. Bireysel Katılım Sermayesi sistemi, yatırımcıları melek yatırımcı olmaya teşvik etmek için etkili olabilecek bir sistem. Her geçen yıl akredite melek yatırımcı sayısı artsa da uygulamanın henüz ekosistem geneline yayılamadığını görüyoruz.
BKS raporuna göre bugüne kadar 51 yatırım başvurusu yapılmıştır. Yatırım başvurularının 1 tanesi Kırıkkale, 1 tanesi İzmir, 4 tanesi Ankara, 45 tanesi ise İstanbul merkezli firmalar için yapılmıştır. Melek yatırım ağları arasında en çok yatırım başvurusu yapan 18 başvuru ile Keiretsu Forum İstanbul, ardından 14 başvuru ile İş Ortağım olduğu gözüküyor. Ek olarak Keiretsu Forum İstanbul’un kurulduğu 2012’den bu yana 75’ten fazla girişime yatırım yaptığı bunların 10 tanesinin 2020’de, 19 tanesinin 2021’de gerçekleştiği de göz önünde bulundurulduğunda en çok yatırım başvurusu yapan yatırım ağının dahi tüm yatırımlarını akreditasyon sürecinden geçirmediği görülmektedir. Bunun sebepleri arasında akreditasyon sisteminin yeterince kullanışlı olmaması görülebilir. Sistemin geliştirmeleri devam ettikçe melek yatırımcıların sisteme dair kullanımı artacaktır.
BKS raporundan ek bilgiler
