Girişimlerin kurulması, büyümesi ve batması gibi olayları doğrudan etkileyen şeylerden birinin finansal durumlar olduğunu söyleyebiliriz. Bu gibi durumlarda girişimciler finansal kaynak yaratmanın yollarını ararlar ve ilk gittikleri kişilerin aile fertleri ve arkadaşları olması muhtemeldir. Fakat bu işi daha sistematik yapıp, daha çok kişiye ulaşarak fonlamanın etkisini arttırmak mümkündür; kitlesel fonlama.
Kitlesel fonlama nedir?
Kitlesel fonlama, yeni bir iş girişimini finanse etmek için çok sayıda kişiden az miktarda para toplanmasıdır.
Kitle fonlaması, startuplar veya küçük işletmeler için hisse, borç, hediye karşılığında veya hiç bir şey vermeden para toplamanın bir yoludur. Bu yöntem nakit paraya ulaşmayı oldukça hızlandırabilir ama bu işte başarılı olabilmek için iyi bir tanıtım stratejisi gerekebilir.
Kitlesel fonlama, arkadaşların, ailenin, müşterilerin ve bireysel yatırımcıların ortak katkılarıyla gerçekleşir. Bu yaklaşım, sosyal medya ve kitlesel fonlama platformlarının etkisiyle çok büyük kitlelere erişmeyi mümkün kılıyor.
Kulağa oldukça hoş geliyor, gelin şimdi sizin işinize en uygun kitlesel fonlama tipini bulmaya çalışalım.
Türkiye’deki Girişim Hızlandırma Programları ve Kuluçka Merkezleri
Kitlesel fonlamanın türleri nelerdir?
- Hisse bazlı kitlesel fonlama: Aslında geçmişten bu yana en popüler fonlama yollarından biridir. Yatırımcılara şirketinizden bir parça hisse verirsiniz onlar da işinizin daha hızlı büyümesi için size para verirler.
- Bağış bazlı kitlesel fonlama: Bağış bazlı kitlesel fonlama daha çok kar amacı gütmeyen işler için kullanılsa da startuplar için de işe yarayabilir. İnsanlar gerçekten inandıkları bir hikayenin parçası olmak isteyebilirler. Bu tip kitlesel fonlamada paranın geri ödenmesi gibi bir durum sözkonusu değildir, para bağışlanmıştır.
- Borç bazlı kitlesel fonlama: Girişimcilerin bankalar yerine bireylerden borç almasıdır, bildiğimiz kredi gibi yapılandırılıp geri ödenir.
- Hediye/ödül bazlı kitlesel fonlama: En çok bilinen ve kullanılan yöntem budur. Kickstarter gibi siteler sayesinde popüler olan ödül bazlı kitlesel fonlama, girişimcilerin onları fonlayan kişilere bağış miktarları karşılığında değişen ürünler, hizmetler veya hediyeler sunmasıdır. Örneğin, köpek gezdirme platformu gibi bir iş yaptığımızı varsayalım, bize 50 lira bağış yapan kişilere yarım saatlik ücretsiz köpek gezdirme sunabiliriz. 100 lira bağış yapan kişilere ise bir saatlik köpek gezdirme hizmeti üstüne bir adet tasma teklif edebiliriz.
Global’deki kitlesel fonlama platformları
Bu günlerde kullandığımız anlamıyla kitlesel fonlama kavramının 1997 yılında bir İngiliz rock grubunun (Marillion) 60 bin dolar toplamasıyla ortaya çıktığını biliyoruz.
Birazdan bahsedeceğimiz Kickstarter, Indiegogo ve GoFundMe gibi global platformlar ise 2008 ve sonrasında Amerika Birleşik Devletleri’nde hayata geçirilmiştir.
Kickstarter
Kickstarter için internetteki en popüler kitle fonlaması platformu diyebiliriz.
Kickstarter sanatçılara, müzisyenlere, filmcilere, tasarımcılara, girişimcilere kısacası yaratıcı ve yenilikçi iş yapan insanlara, fikirlerini hayata geçirmeleri adına kaynak sağlamaya çalışıyor. Kickstarter 2009’da kurulduğundan bu yana 15 milyon insana 143.000 başarılı proje ile 3,7 milyar dolar para toplanmasına yardım etti.
Kickstarter’daki fonlama modeline “ya hep ya hiç” diyebiliririz. Yani belirlediğiniz hedefe ulaşamazsanız, sizi fonlayan insanların paraları onlara iade ediliyor.
Masraf: Kickstarter’da proje oluşturmak ücretsizdir ancak eğer projeniz başarıyla fonlanırsa fonlanan paranın %5’ini Kickstarter alır. Aynı zamanda ödeme işlemleriyle ilgili %3 ila %5 arasında bir kesinti olacaktır.
Indiegogo
Indiegogo, inovatif ürünler için hem kitlesel fonlama hem de bir pazaryeri hizmeti sunmaktadır. Şimdiye dek girişimcilere 650.000’den fazla projeyle 1 milyar dolardan fazla para toplaması konusunda yardımcı oldu.
Ve bu platformla, para toplamanın belli bir zamanı yok. Yani hedef paralar veya deadline’lar yok. Aynı zamanda hisse, gelir paylaşımı hatta kripto para imkanı bile var.
Masraf: Indiegogo her proje için %5 platform ücreti kesmektedir.
Crowdfunder
Crowdfunder yaklaşık 200.000 girişimcinin ve yatırımcının bulunduğu hisse bazlı bir kitlesel fonlama platformudur. Bu platform girişimcilere hisselerini akredite edilmiş yatırımcılara satma imkanı sunar. 12.000 girişim/risk sermayesinin (VC (venture capital)) ve melek yatırımcının bulunduğu bu platformda tohum öncesi aşamadan seri A’ya kadar fonlama yapılıyor.
Masraf: Crowdfunder Free, Starter (aylık 299 dolar) ve Premium (aylık 499 dolar) olmak üzere 3 adet plan sunuyor.
Fundable
Fundable hem hisse bazlı hem de ödül bazlı bir platformdur.
Bu platformda fonlama yapmak için bir profil açın ve nasıl para toplayacağınızı seçin. Bu ürününüzü satmak, ön sipariş almak ya da akredite edilmiş yatırımcılardan yatırım almak olabilir. Son kullanıcı ürünleri olan startuplar için 50.000 dolara kadar fonlama yapabilecekleri ödül/hediye programı öneriliyor. Daha sonra 50.000 dolar ile 10 milyon dolar arasındaki hedefler için hisse bazlı fonlama seçeneğini değerlendirebilirsiniz.
Masraf: Burada bir şirket profili oluşturmak ücretsiz ama fon toplamak aylık 179 dolara mal oluyor. Başardığınızda size kesinti uygulamıyor ama ödül bazlı fonlamalarda işlem başına %3.5 + 30 sent kesinti uyguluyor.
WeFunder
WeFunder yatırımcılardan 50.000 dolar ile 50 milyon dolar arasında para toplamanızı mümkün kılıyor. Çoğu kampanya 1 – 3 ay içinde hedeflerine ulaşıyor. WeFunder’ın 150.000’den fazla yatırımcısından yatırım almanız mümkün.
Masraf: Burada profil oluşturmak ücretsiz ve WeFunder’da girişimciler hiç para harcamıyor. Masrafların faturası yatırımcılara kesiliyor.
Crowdcube
Crowdcube arkadaşlarınızı, ailenizi, hayranlarınızı veya müşterilerinizi yatırımcılara dönüştüren hisse bazlı bir kitlesel fonlama platformudur. Onlar size gerçekçi hedefler, makul bir değerleme, etkili bir sunum ve iyi uygulanmış bir iletişim planı kurgulamanızda yardımcı olacaklardır, sonra Crowdcube’ün yatırımcı topluluğuna erişebileceksiniz.
Hedefinizin %20’sine eriştiğinizde sunumunuzu herkese açık bir şekilde paylaşacaksınız. Genelde tam hedefe 22 günde ulaşılıyormuş. %75’e geldiğinizde ise Crowdcube’ün hukuk departmanı turu hızlıca tamamlamanız için size yardımcı olacaktır.
Masraf: Crowdcube’da işinizi listelemek için bir ücret ödemezsiniz. Ancak başarılı olduğunuzda %7 oranında ücret alınır ve ödeme işlemleri masraflarını da ödemek durumunda kalırsınız.
FundedByMe
FundedByMe girişimcilere hisse bazlı kitlesel fonlama imkanı, yatırımcılara ise yatırım yapma imkanı sunar. Platform hisse bazlı bir platform olarak Ekim 2012’de piyasaya sürüldü ve Haziran 2019’a kadar tüm dünyadan 500’den fazla startupa 60 milyon avrodan fazla para topladı.
FundedByMe de “ya hep ya hiç” modelini kullanıyor. Ancak hedefin tamamına erişilirse fona sahip olunabiliniyor. Aynı zamanda bu platformda kitlesel fonlama sürecine dahil olmak için bir başvuru yapılması ve FundedByMe’nin onayından geçilmesi gerekiliyor.
Masraf: FundedByMe eğer başvuru süreci başarıyla tamamlanırsa listeleme ücreti olarak 2.500 avro talep ediyor. Aynı zamanda eğer proje başarıyla fonlanırsa yani hedefe ulaşılırsa %8 platform ücreti ödeniyor.
Seedrs
Seedrs büyüme odaklı ve inovatif startuplar için hisse bazlı bir kitlesel fonlama platformudur. Geç aşama startuplar içindir.
Masraf: Ücretler ancak fonlama başarılı olursa ödenir. Tüm para üzerinden %6, 2.500 avro tamamlama ücreti, %0,5 tahsilat işlemleri ücreti ödenir.
Türkiye’deki kitlesel fonlama platformları
Yurt dışında yükselen bu anlaşıy ve platformlarla birlikte Türkiye’de de kitlesel fonlama platformları hayata geçirilmiştir.
Bu arada SPK (Sermaye Piyasası Kurulu), kitle fonlamasının hukuki bir düzene oturtulması adına 3 Ekim 2019 tarihinde Resmi Gazete’de Paya Dayalı Kitle Fonlaması Tebliği başlığında bir tebliğ yayınladı.
Arıkovanı
Turkcell tarafından hayata geçirilen Arıkovanı, ödül bazlı kitlesel fonlama platformu diyebileceğimiz türden bir platformdur. Başvuru gerektirir ve başarılı bir şekilde fonlanan proje sahipleri ürünlerini Arıkovanı Mağaza’da satma fırsatı bulurlar. Konulan hedefe ulaşılmaması durumunda paralar destekçilere iade edilir.
Masraf: Arıkovanı global’deki platformların aksine herhangi bir komisyon veya ücret talep etmez. Ancak projenin başarılı olması durumunda tahsilat masrafları proje sahibi tarafından ödenmesi durumundadır.
Fongogo
Fongogo ödül bazlı bir kitle fonlaması platformudur. Yine “ya hep ya hiç” modeli kullanılmaktadır. Belirlenen hedefe ulaşılmaması durumunda fon aktarımı gerçekleşmez.
Masraf: Fonlama başarılı olduğu takdirde Fongogo toplam destek üzerinden %7 oranında servis ücreti + KDV ve %3.29 oranında ödeme masrafı kesilmektedir.
Fongogo Pro
Fongogo Pro ise Fongogo tarafından hayata geçirilen hisse bazlı bir kitlesel fonlama platformudur.
Masraf: Fon toplama başarıya ulaşırsa, %6 + KDV, ek olarak 1.000 lira + KDV listeleme ve ödeme sistemleri ücreti ödenmektedir.
CrowdFON
CrowdFON, “ya hep ya hiç” modelini benimseyen, ödül bazlı bir kitlesel fonlama platformudur.
Masraf: Eğer proje başarılı olursa %2.5 kesinti yapılmaktadır.
ideanest
TTGV (Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı) tarafından hayata geçirilen ideanest, bağış bazlı bir kitlesel fonlama platformudur. Yine “ya hep ya hiç” modeli kullanılmıştır.
Fonbulucu
Fonbulucu, ödül bazlı bir kitle fonlaması platformudur.
Masraf: Aktarılan tutardan projeye ilişkin fonbulucu.com tarafından proje sahibinin onayı ile yapılan belgeli masraflar, KDV veya Stopaj, diğer vergiler ve %12,5 platform kullanım ücreti düşülür.
Fonbulucu Invest
Fonbulucu Invest, hisse bazlı bir kitle fonlaması platformudur.
Buluşum
Boyner Vakfı tarafından yürütülen Buluşum, sosyal girişimcilik dikeyinde bağış bazlı bir kitlesel fonlama platformudur.
Masraf: Buluşum herhangi bir ücret talep etmez.
Fonluyoruz
Fonluyoruz “ya hep ya hiç” modeli kullanan bir kitle fonlaması platformudur.
Startupfon
Startupfon, İstanbul Startup Angels önderliğinde kurulmuş bir platformdur.